Krzyż jest jednym z najstarszych symboli. Występuje w większości starożytnych religii. Równie długa jest historia krzyża jako motywu ozdobnego w biżuterii. W starożytnym Egipcie popularny był krzyż ankh (z pętlą na górze), oznaczający życie. W Grecji krzyż był symbolem Dionizosa, w Babilonii boga Bela, w wierzeniach nordyckich boga Odyna. Z symbolu krzyża korzystali buddyści w Chinach, Aztekowie i Majowie, a następnie Celtowie, ludy germańskie i Słowianie. U Słowian krzyż był związany z siłami przyrody: słońcem, ogniem i życiem, reprezentował równowagę wszechświata, zapewniał szczęście, dobrobyt i przychylność bogów. W starożytnym Rzymie Juliusz Cezar i Oktawian August umieszczali krzyż na monetach ze swoją podobizną. Konstantyn Wielki krzyż umieszczał na monetach i sztandarach, przyjął chrzest na łożu śmierci.
Krzyż ankh, celtycki, tuareski, solarny, ręce boga, fot. AliExpress, Onegdaj, Antiquebizu, Magicznabiżuteria
Kiedy chrześcijaństwo się rozpowszechniło, symbol krzyża zaczął się pojawiać jako motyw ornamentalny i dekoracyjny, początkowo w sztuce sakralnej, później także świeckiej. W ciągu wieków pojawiło się ok. 400 różnych rodzajów krzyża, m.in.: krzyż łaciński, grecki, maltański, jerozolimski, papieski, kardynalski, prawosławny, pacyfistyczny i wiele innych. W Kościele katolickim i prawosławnym krzyż jest otaczany szczególną czcią, symbolizuje mękę Jezusa. Krzyż protestancki (z wyjątkiem luteran) nie zawiera wizerunku cierpiącego Chrystusa, co symbolizować ma jego zwycięstwo nad śmiercią i zakończenie dzieła zbawienia.
Fot. Twinn
Wyższe duchowieństwo już w XI w. nosiło krzyże pektoralne – zwykły i pontyfikalny. Pierwszy, prosty i bez ozdobnych kamieni, mógł zawierać relikwie świętych. Noszony był na złotym łańcuchu. Przysługiwał biskupom, opatom i kardynałom. Miał formę krzyża łacińskiego. Tylko dwóch arcybiskupów posiadało przywilej noszenia pektorału o podwójnej belce poprzecznej: prymas Irlandii i patriarcha Lizbony. Drugi rodzaj pektorału, wykonany ze złota, ozdobiony cennymi kamieniami, z relikwiami świętych, przysługiwał wszystkim posiadającym przywilej pontyfikowania. Zawieszony był na sznurze, którego kolor zmieniał się w zależności od godności noszącego.
Fot. ikomutoprzeszkadzalo.pl
Szczególnym rodzajem biżuterii z symbolem krzyża była biżuteria patriotyczna, inaczej emblematyczna czy żałobna. Zjawisko to występowało jedynie w kilku krajach. Oprócz Polski w USA, Wielkiej Brytanii, Francji, w Cesarstwie Austrowęgierskim oraz w Niemczech. W Polsce w czasie rozbiorów biżuteria tego rodzaju była symbolem sprzeciwu wobec zaborcy, po odzyskaniu niepodległości – wyrazem solidarności z ojczyzną. Podczas okupacji oznaczała wiarę w odzyskanie niepodległości i istnienie Polski Podziemnej. W latach komunizmu, manifestowano w ten sposób opór wobec władzy. Współcześnie funkcjonuje jako oznaka wyznawania pewnych wartości czy identyfikacji z Rzeczpospolitą Polską.
Biżuteria patriotyczna z okresu powstań, fot. Muzeum Historii Polski, Patriotyki, Patternmultimedia
Współcześnie motyw krzyża jest równie popularny co dawniej, jednak nie zawsze oznacza manifestację wiary czy uczuć patriotycznych. Często jest po prostu modną ozdobą, np. w postaci tatuażu, nadruku na koszulce czy biżuterii z tym symbolem. Krzyż dla wielu chrześcijan jest nadal przede wszystkim symbolem religijnym. Z kolei dla artystów oraz dizajnerów jest modnym, wzorniczym trendem, uniwersalnym motywem, który pasuje zarówno do damskich, jak i męskich stylizacji.
Fot. szafa.pl, jubiler24h.pl pokaz Dolce & Gabbana
Artystką, która upodobała sobie motyw krzyża jest m.in. Agnieszka Działo-Jabłońska. Autorka często wykorzystuje ten motyw tworząc kwadratowe pierścionki w srebrze i złocie ozdobione krzyżykiem oraz kolczyki krzyżyki ze srebra i złota.
Kolczyki krzyżyki złote wyglądają niezwykle subtelnie i elegancko
Pierścionki krzyżyki dobrze wyglądają w połączeniu z innymi wzorami o kwadratowej obrączce
Biżuteria z krzyżykiem, fot. Ja.Jabłońska Biżuteria
Pierścionek z krzyżykiem znajdziemy także w twórczości Mariusza Deki. Ten wzorowany na pierścieniach wyższego duchowieństwa, a może monarszych, niezwykły egzemplarz został wykonany ze złota i ozdobiony rubinem.
Zdj. Mariusz Deka
Kolczyki oraz pierścionki krzyżyki Ja.Jabłońska Biżuteria dostępne w sklepie www.missdeco.pl